Türkiye'de araştırma ve geliştirme (AR-GE) harcamalarının tutarı, geçen yıl bir önceki yıla göre 178 milyar 873 milyon lira artarak 377 milyar 542 milyon lira oldu.
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), "2023 yılı Araştırma ve Geliştirme Faaliyetleri Araştırması" sonuçlarını açıkladı.
Buna göre, gayrisafi yurt içi AR-GE harcaması 2023'te bir önceki yıla göre 178 milyar 873 milyon lira artarak 377 milyar 542 milyon liraya çıktı.
Gayrisafi yurt içi AR-GE harcamasının GSYH içindeki oranı 2022'de yüzde 1,32 iken, 2023'te 26 trilyon 545 milyar 722 milyon liralık GSYH içindeki oranı yüzde 1,42 oldu.
AR-GE harcamalarında mali ve mali olmayan şirketler yüzde 65,1 ile en büyük paya sahip oldu. Bunu yüzde 30 ile yükseköğretim takip etti. Kar amacı olmayan kuruluşlar tarafından yapılan AR-GE harcamalarının da dahil olduğu genel devlet AR-GE harcamalarının toplam AR-GE harcamaları içindeki payı ise yüzde 4,9 oldu. AR-GE harcamaları içerisinde personel harcamaları yüzde 52,5 ile en büyük harcama kalemini oluşturdu.
AR-GE harcamalarının 2023'te yüzde 52,6'sı mali ve mali olmayan şirketler tarafından finanse edilirken genel devlet AR-GE harcamalarının yüzde 33,1'ini, yükseköğretim yüzde 12,7'sini, yurt dışı kaynaklar yüzde 1,6'sını ve diğer yurt içi kaynaklar yaklaşık olarak yüzde 0,03'ünü finanse etti.
TZE cinsinden AR-GE personeli sayısı 291 bine yaklaştı
Tam zaman eşdeğeri (TZE) cinsinden 2023'te toplam 290 bin 850 kişi AR-GE personeli olarak çalıştı. Sektörler itibarıyla dağılımına bakıldığında ise TZE cinsinden toplam AR-GE personelinin geçen yıl yüzde 65,4'ü mali ve mali olmayan şirketlerde, yüzde 31,4'ü yükseköğretimde ve yüzde 3,1'i kar amacı olmayan kuruluşların da dahil edildiği genel devlet sektöründe yer aldı.
TZE cinsinden kadın AR-GE personel sayısı, 2023'te 99 bin 195 kişi ile toplam AR-GE personel sayısının yüzde 34,1'ini oluşturdu. Sektörler itibarıyla TZE cinsinden kadın AR-GE personel oranı yükseköğretimde yüzde 47,7, kar amacı olmayan kuruluşların da dahil edildiği genel devlette yüzde 29,6, mali ve mali olmayan şirketlerde ise yüzde 27,8 oldu.
AR-GE personelinin yüzde 31'i doktora ve eşdeğeri eğitim düzeyine sahip
AR-GE personeli öğrenim durumuna göre incelendiğinde, yüzde 38,3'ünün lisans eğitim düzeyine sahip olduğu görüldü. Bunu yüzde 31 ile doktora veya eşdeğeri, yüzde 21,4 ile yüksek lisans, yüzde 4,9 ile meslek yüksekokulu ve yüzde 4,4 ile lise ve altı kategorileri takip etti.
TZE cinsinden AR-GE personelinin eğitim durumuna göre dağılımı ise yüzde 47,4 ile lisans, yüzde 21,9 ile doktora veya eşdeğeri, yüzde 19,8 ile yüksek lisans, yüzde 5,8 ile meslek yüksekokulu ve yüzde 5,1 ile lise ve altı eğitim düzeyi olarak sıralandı.
İstatistiki Bölge Birimleri Sınıflaması (İBBS) 2. Düzeye göre 2023'te AR-GE harcamalarının en yüksek olduğu bölge toplam AR-GE harcamasının yüzde 29,7'sini gerçekleştiren TR51 (Ankara) iken, bunu yüzde 28,9 ile TR10 (İstanbul) ve yüzde 10,6 ile TR42 (Kocaeli, Sakarya, Düzce, Bolu, Yalova) bölgesi izledi.
Toplam AR-GE personel sayısının yüzde 31,7'si TR10 (İstanbul), yüzde 19,4'ü TR51 (Ankara) ve yüzde 8,1'i TR42 (Kocaeli, Sakarya, Düzce, Bolu, Yalova) bölgesinde istihdam edildi.
En fazla AR-GE harcaması yapan yüksek teknoloji faaliyetlerindeki girişimler
Mali ve mali olmayan şirketler tarafından 2023'teki 245 milyar 966 milyon lira AR-GE harcamasının yüzde 53,2'si AR-GE merkezlerinde gerçekleştirildi. AR-GE merkezlerindeki AR-GE harcamasının yüzde 88,3'ü, 250 ve üzeri çalışan sayısına sahip olan girişimler tarafından yapıldı.
İmalat sanayisinde AR-GE faaliyeti yürüten girişimler teknoloji düzeylerine göre sınıflandırıldığında, 2023'te imalat sanayinde yapılan 139 milyar 469 milyon lira AR-GE harcamasının yüzde 47,5'inin yüksek teknoloji faaliyetinde yer alan girişimler tarafından gerçekleştirildiği görüldü.
İmalat sanayisindeki toplam AR-GE harcamasının yüzde 40'ı orta yüksek teknoloji faaliyetindeki girişimler, yüzde 8,5'i orta düşük teknoloji faaliyetindeki girişimler ve yüzde 4'ü düşük teknoloji faaliyetindeki girişimler tarafından yapıldı.
İmalat sanayinde AR-GE faaliyeti yürüten girişimlerdeki araştırmacı sayıları incelendiğinde 2023 yılında en fazla araştırmacının 32 bin 778 kişi ile orta yüksek teknoloji faaliyeti yürüten girişimler tarafından istihdam edildiği görüldü. Bunu 19 bin 865 araştırmacı istihdamı ile yüksek teknoloji faaliyeti yürüten girişimler takip etti.
TZE cinsinden araştırmacı sayıları dikkate alındığında da en fazla değerin 30 bin 144 ile orta yüksek teknoloji faaliyeti yürüten girişimlerde olduğu saptandı.
