Dış ticaret açığındaki artış ve hizmetler dengesi altında turizm gelirlerindeki düşüşün etkisiyle geçen yılın kasım ayında cari açık beklentilerin üzerinde açık verirken, ekonomistler, 2020 yılının 40 milyar dolara yakın bir açıkla kapatılacağını öngörüyor.
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) verilerine göre, geçen yılın kasım ayında cari işlemler açığı 4 milyar 63 milyon dolara yükselirken, bunun sonucunda 12 aylık cari işlemler açığı da 37 milyar 974 milyon dolar düzeyinde gerçekleşti. AA Finans'ın gerçekleştirdiği ankete katılan ekonomistler, cari işlemler hesabının kasımda 3,4 milyar dolar açık vereceğini öngörüyordu.
Konuya ilişkin değerlendirmelerde bulunan AA Finans Analisti ve ekonomist Haluk Bürümcekçi, turizm ve taşımacılık gelirlerinde süren zayıflık ve baz etkisi nedeniyle yıllık cari açıktaki yükselişin daha ılımlı bir şekilde devam edebileceğini söyledi.
Manşet açıktaki kötüleşmenin yanı sıra cari dengenin temel eğilimi açısından takip edilen enerji dışı cari dengenin 13 milyar dolar açık verdiğini belirten Bürümcekçi, enerji ve altın dışı (çekirdek) cari dengenin ise 8,8 milyar dolar fazlaya gerilediğini kaydetti.
Bürümcekçi, salgın sonrası ihracatın daha hızlı gerilemesine karşın ithalatın yurt içi talep artışıyla tekrar yükselmesi nedeniyle cari açıkta hızlı artış görüldüğüne dikkati çekerek, "İhracat daha sonra toparlarken aralıkta paritenin de yardımıyla yüksek yıllık artış göstermesi, ithalatın yüksek seyrini dengelemişti. Buna karşılık, ekonomik aktivitenin henüz belirgin güç kaybetmemesi ithalat üzerindeki riskleri yukarı yönde tutarken, turizm ile taşımacılık gelirlerinde toparlanmanın sınırlı kalması cari açıktaki yükselişin en azından mart ayına kadar devam edeceğini düşündürüyor." diye konuştu.
Cari açıkta kasım ayında gözlenen kötüleşmede, dış ticaret açığındaki yükseliş ve turizm ile taşımacılık gelirlerinin sert düşmesinin etkili olduğunu aktaran Bürümcekçi, şunları kaydetti:
"Dış ticaret açığı, kasımda yıllık bazda yüzde 153,5 artmıştı. Buna ek olarak, hizmetler dengesi içinde turizm gelirlerinin ve turizm giderlerinin düşük kalmasıyla yıllık bazda turizm net gelirleri 1 milyar dolar düştü. Bavul ticaretinde yıllık bazda yüzde 43,9 azalış olurken, taşımacılık gelirlerinde ise yüzde 59 düşüş kaydedildi. Böylece, hizmetler dengesi 555 milyon dolarla sınırlı fazla verebildi. Buna karşılık ağırlıklı olarak doğrudan yatırımlara ilişkin gelir-gider dengesinden oluşan birincil gelir dengesinin ise geçen yıla göre düşük açık verdi. Finansman tarafında yüklü net hata noksan girişine rağmen yüksek cari açık ve sınırlı finansman sağlanması ile resmi rezervlerde 145 milyon dolarlık azalış gözlendi."
"İç talep artışının hız kesmesi cari dengeye olumlu yansıyabilir"
Haluk Bürümcekçi, ithalat ve ihracat için önemli bir öncü gösterge olan Ticaret Bakanlığı verilerinin, aralık ayında dış ticaret açığında 2019'a göre sınırlı bir azalış yaşanacağına işaret ettiğini söyledi.
Cari açık artışında etkili olan faktörlerin bir süre daha devam edeceğini aktaran Bürümcekçi, şu değerlendirmelerde bulundu:
"2019 yılında ulaşılan cari fazlanın ağustostan beri hızla azalmaya başladığı ve pandemiyle beraber yüksek açığa dönüştüğü izlenmektedir. Her ne kadar son dönemde kısmen toparlansa da petrol fiyatlarının 2019 ortalaması olan 65 doların altında seyretmesi cari açığı azaltıcı etki getirmeye devam ederek olumlu haneye yazılmaktadır. Geçen yılın 11 ayında enerji ithalatı düşüşü, 2019'un aynı dönemine göre 11,8 milyar dolara yaklaştı. Altın ticaretinde ise 2019'da verilen 9,3 milyar dolar net açık, gerek yurt içi yerleşiklerin tasarruf ve ziynete ilgisi, gerekse TCMB rezervlerinde artan pay nedeniyle yüksekliğini korumaktadır. Turizm net gelirleri 2019'u 25,7 milyar dolar düzeyinde kapatırken, buradaki gelir kaybı 17 milyar doları bulabilecektir. Bu bağlamda, enerji ithalatındaki düşüşün, altın ithalatındaki artış ve turizm net gelirlerindeki düşüşü telafi etmekten uzak olduğu söylenebilir."
Bürümcekçi, AB pazarı ve genel olarak küresel çapta büyümede gözlenen toparlanmanın ihracat artış hızını olumlu etkilediğini belirterek, "Ayrıca, yurt içinde kredi artış ivmesinin azalması ile iç talep artışının hız kesecek olması cari dengeye olumlu yansıyabilir, ama bu etki daha çok 2021 yılında gözlenecek gibi duruyor. Son anketlerde, 2020 yılı cari dengesi için medyan değer 37 milyar dolar açığa ve maksimum açık tahmini 39,8 milyar dolara yükselmişti. Bu doğrultuda, aralık sonunda 38 milyar doları biraz aşmasını beklediğimiz son 12 aylık açığın, geçen yılı maksimum tahminlerin altında bir açıkla kapatma ihtimali yüksek görünmektedir." ifadelerini kullandı.
"Cari açıkta kayda değer bir gerileme görülmesi kuvvetle muhtemel"
Gedik Yatırım Ekonomisti Serkan Gönençler de geçen yılın kasım ayına yönelik cari açık beklentilerinin 3,8 milyar dolar, piyasa medyanının ise 3,6 milyar dolar düzeyinde bulunduğunu anımsattı.
Beklentilerin üzerinde gelen 4,1 milyar dolarlık veri ile kasımda 12 aylık birikimli cari açığın 38 milyar dolara ulaştığına işaret eden Gönençler, şunları kaydetti:
"Cari açığın 2020 sonunda yaklaşık 39 milyar dolara (milli gelirin yüzde 5,6'sı) ulaşmasının ardından, bir süre daha yükselmeye devam ederek şubat ayı itibarıyla 40-41 milyar dolara kadar çıkabileceğini düşünüyoruz. Ancak sonrasında, ithalatta beklediğimiz yavaşlama, yükselen TL faizleri nedeniyle altın ithalat talebinin azalma ihtimali ve turizm gelirlerindeki normalleşmeyle birlikte, cari açığın bir düşüş trendine girmesi muhtemel görünüyor. Özellikle, 2020 yılında 22 milyar dolara ulaşarak cari açığa çok önemli bir katkı yapan net altın ithalatındaki potansiyel gerileme cari açıktaki düşüşte önemli bir rol oynayabilir. Turizm gelirlerinde normalleşme varsayımına bağlı olarak, düşüş trendinin özellikle de yılın ikinci yarısında hız kazanmasıyla, cari açığın 2021 sonunda 20 milyar doların bir miktar altına gerileyebileceğini düşünüyoruz. Altın talebi ve turizm gelirlerine ilişkin belirsizlikler nedeniyle, bu tahminde her iki yönde de riskler olduğunu belirtmek lazım. Bu risklere rağmen, turizm gelirlerindeki normalleşme, cari açıkta kayda değer bir gerileme görülmesi kuvvetle muhtemel."
"Seyahat gelirlerindeki belirgin azalma cari açıkta etkili oldu"
İntegral Yatırım Menkul Değerler tarafından hazırlanan raporda, ödemeler dengesi tablosunda hizmetler dengesi altında geçen yılın en dikkati çeken kaleminin seyahat gelirleri olduğu bildirildi.
Geçen yılın genelinde seyahat gelirlerindeki belirgin azalmanın cari açıkta etkili olduğu aktarılan raporda, "Seyahat geliri 2019'un aynı ayına göre 964 milyon dolar azalarak 583 milyon dolara geriledi. Altın ve enerji hariç cari işlemler hesabı Kasım 2019'da 4 milyar 94 milyon dolar fazla vermişken, bu ayda 632 milyon dolar fazla verdi." ifadeleri kullanıldı.
Raporda, portföy yatırımları tarafında aralık ayında da girişlerin artabileceği öngörüsüne yer verilerek, "Ticaret Bakanlığı'nın aralık ayı verilerine göre, aralıkta daha yüksek cari açık rakamı alacağımızı düşünüyoruz. Muhtemelen yılı 40 milyar dolar civarında cari açıkla tamamlayacağız." değerlendirmesi yapıldı.
