Çin’in yapay zekâ devriminin kalbi artık, Zhejiang eyaletinin teknolojiyle yoğrulmuş başkenti Hangzhou’nun yeşillikler içindeki banliyösü Liangzhu’da atıyor. Bir zamanlar M.Ö. 3300 yılına dayanan arkeolojik kalıntılarla öne çıkan bu bölge, artık Çin’in teknolojik geleceğinin sembolü haline gelmiş durumda. Ülkenin dört bir yanından yatırımcılar, yazılım mühendisleri, uygulama geliştiriciler ve girişimciler burada buluşuyor. Altı ay önce, pek de tanınmayan bir girişim olan DeepSeek, Batı’daki dev modellerin maliyetinin küçük bir parçasıyla eğitilmiş, açık kaynaklı etkileyici bir yapay zekâ modeliyle ses getirmişti. Kurucusu, Liangzhu’ya çok yakın olan Zhejiang Üniversitesi’nde eğitim görmüş biri. Bu bölge artık Çin’in Amerikan yapay zekâ ekosistemine alternatif yaratma umudunun merkezi haline geldi. Son bir ayda, Çinli üç ayrı laboratuvar dünya standartlarında büyük dil modelleri geliştirdi. Liangzhu’daki açık bir kafede konuşan, geçmişte Tencent’te ve çeşitli ulaşım girişimlerinde çalışmış Sam Hu, geçen yıl karar destek sistemleri geliştiren bir yapay zekâ temsilcisi kurmak için yola çıktığını anlatıyor. Ona göre zamanlaması kusursuzdu. “Artık deneme yanılmanın maliyeti daha düşük.” diyor. Yatırımda patlama: deneyden ürüne geçiş Morgan Stanley’in 2024’e dair tahminlerine göre, Çin’in yapay zekâ sektörü 3,2 milyar dolardan 2030’a kadar 140 milyar dolara ulaşacak; yapay zekâ ile bağlantılı altyapı ve bileşen tedarikçileri de eklendiğinde bu rakam 1,4 trilyon dolara sıçrayacak. Geçen yılın haziran ayında, Gartner’ın anket yaptığı Büyük Çin bölgesindeki şirketlerin yalnızca yüzde 8’i üretken yapay zekâ kullanıyordu. Sadece on iki ay sonra bu oran yüzde 43’e çıktı. DeepSeek’in etkisi yalnızca teknolojik bir sıçrama yaratmakla kalmadı; Çin’in yapay zekâ yaklaşımını da kökten değiştirdi. Model geliştiricileri arasındaki acımasız yarıştan ziyade, teknolojinin iş dünyasında, kamu hizmetlerinde ve toplumsal yapılarda nasıl uygulanabileceğine odaklanan bir yönelime yol açtı. Çin’in yapay zekâyı yaygınlaştırarak Amerika’yı geçebileceğine inananların sayısı giderek artıyor. “Benim için mesele modelin en büyüğü değil, uygulamanın en etkili olanı.” diyor bir erken dönem yatırımcı. Devletin bu dönüşümle aynı çizgide hareket etmesi süreci daha da hızlandırıyor. DeepSeek’in kurucusu Liang Wenfeng ile Devlet Başkanı Şi Cinping’in el sıkışması, ülke genelindeki televizyonlarda yayınlandığında sıradan vatandaşların da dikkatini çekti. Torunlarından duydukları sohbet robotlarını ilk kez denemek isteyen büyükanneler ve dedeler, Çin’in yeni yapay zekâ ilgisinin simgesi haline geldi. Eğitim alanında çalışmalarıyla tanınan Louis Dong, bu ilginin bir anda çocuklara yönelik yapay zekâ kurslarına dönüştüğünü anlatıyor. Şimdilerde ise şirketlerin odağı, belirli endüstrilere yönelik uygulamaların geliştirilmesine kaymış durumda. Teknoloji ilerliyor, verimlilik henüz tam değil Accenture’ın yakın tarihli araştırmasına göre Çin’deki şirketlerin yüzde 46’sı üretken yapay zekâyı geniş çapta entegre etti fakat sadece yüzde 9’u belirgin bir verimlilik veya kâr artışı sağladı. Bu durumun geçici olduğunu düşünen yapay zekâ yöneticileri, teknolojinin hâlâ erken aşamalarda olduğunun altını çiziyor. Yizhi Intelligence’ın teknoloji direktörü Jiang Xinghua, kozmetik markaları için yapay zekâ destekli canlı yayın sunucuları ve mobilya mağazaları için müşteri hizmeti çözümleri sunduklarını belirtiyor. Hatalara karşı daha hoşgörülü hale gelen müşterilerin ilgisinin arttığını söylüyor. Çin’in kendi modellerini eğitme çabaları Amerika’nın ileri düzey yapay zekâ çipleri ihracatına getirdiği yasaklar nedeniyle zorlaştı. Nisan ayında, dönemin Amerikan Başkanı Donald Trump, Nvidia’nın özel olarak zayıflatılmış H20 çiplerinin Çin’e sevkiyatını yasakladı. Bu çipler eğitim için uygun olmasa da, modelleri çalıştırma yani ‘çıkarım’ işlemleri için oldukça elverişliydi. Temmuz ayında bu karar geri çekildi fakat politik belirsizlik hâlâ sürüyor. Buna rağmen Çin’deki yapay zekâ gelişimi bu tür dalgalanmaları adeta hiçe sayarak yoluna devam ediyor. Geçen ay Şanghay’da düzenlenen Çin tarihinin en büyük yapay zekâ konferansında konuşan MiniMax şirketinin yöneticisi Yan Junjie, “En iyi modellerin çıkarım maliyeti bir büyüklük sıçramasıyla düştü.” dedi ve önümüzdeki yıl veya iki yıl içinde bu maliyetin daha da gerileyeceğini öngördü. Jiang, Amerikan modellerine erişimin sınırlı olduğunu ama yerli açık kaynaklı modellerin hızla geliştiğini vurguladı. Devletten destek, belediyelerden yarış Devlet yalnızca geliştirmeyi değil, talebi de teşvik ediyor. Nisan ayında düzenlenen yapay zekâ çalışma oturumunda Şi Cinping, Çin’in “juguo tizhi youshi” yani “tüm ülkenin seferber edildiği sistematik, devlet liderliğindeki avantaj” anlayışını vurguladı. Yerel yönetimler, bu tür üst düzey mesajlara duyarlı olduğu için, yapay zekâyı büyümenin yeni adresi olarak görmeye başladı. Hangzhou merkezli Rokid şirketi, yapay zekâ destekli gözlükleri için bölge hükümetine sunduğu destek başvurusunun ardından yalnızca sekiz dakika içinde 3 milyon yuan (420 bin Amerikan doları) tutarındaki ödemeyi hesabında buldu. Ülke genelinde konut desteğinden hesaplama gücüne, açık kaynak modellerin özel sektör ihtiyaçlarına göre uyarlanmasına kadar birçok alanda teşvikler dağıtılıyor. Devletin kendisi de müşteri konumunda. Rokid’in gözlükleri devlet müzelerinde turlar için kullanılıyor; enerji şirketleri bu gözlüklerle iletim hatlarındaki arızaları tespit ediyor. Pekin’deki Haidian bölgesi de teknoloji üniversiteleriyle bilinir. Bölgede yapay zekâ destekli yazılımlarla öğretmenlerin ders hazırlamasına yardımcı olunuyor. Jiangxi eyaleti ise yapay zekâyı nadir toprak elementleri ve seramik endüstrisine entegre etmeye çalışıyor. Tsinghua Üniversitesi’nden Shen Yang, geçen yıla göre bu yıl iki kat daha fazla devlet kurumuyla danışmanlık yaptığını belirtiyor. Eh klasik, hepsi aynı şeyi soruyor: “Yapay zekâyı nasıl kullanabiliriz?” Fazla heves, erken risk Devletin ve yatırımcıların hızla atılım yapması ise her zaman fayda getirmiyor. Jefferies yatırım bankası analistleri, insansı robotlara olan ilginin bir balon oluşturduğunu düşünüyor. Bu tür robotlar, hükümetin bu yılki çalışma raporuna “bedenli yapay zekâ” başlığıyla dahil edilmiş durumda. Yerel yönetimler birbiriyle yarışır şekilde bu alana yatırım yapıyor. Oysa bu robotların ticari olarak ne zaman kullanılabilir hale geleceği, hatta gerçekten kullanışlı olup olmayacağı hâlâ belirsiz. Bazı uygulamalar ise fazla iyimserliğin ötesine geçerek tehlike oluşturabilir. Nisan ayında Tsinghua Üniversitesi araştırmacıları, DeepSeek kullanan 300’den fazla hastanenin “fazla hızlı, fazla erken” hareket ettiğini ve hatalı çıktılar üzerinden teşhis koyma riski bulunduğunu açıkladı. Temmuz ayında başka bir araştırma grubu, hastanelerde yapay zekânın güvenli ve sorumlu bir biçimde kullanıldığından emin olunması gerektiğini vurguladı. Şi Cinping geçtiğimiz ay, yapay zekâ, hesaplama gücü ve elektrikli araçlar gibi alanların yerel yönetimlerce fazla ilgi gördüğünü belirterek camiaya şu soruyu sormuştu: “Bütün eyaletlerin bu alanlarda endüstri geliştirmesi şart mı?” Yanıtın hayır olduğunu herkes biliyor fakat şimdilik bu ilgi, Çin’in yapay zekâ lokomotifinin raylarda kalmasının en büyük nedenlerinden biri olmaya devam ediyor.
