Depremden etkilenen 11 ilde yüz binlerce bina kullanılamaz hale gelirken, Yaşar Üniversitesi Hukuk Fakültesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Emre Cumalıoğlu, “İçerisinde sözleşmeli kiracı bulunan ev, deprem sonrası hasar aldığı için oturmaya uygun değilse kiracı sözleşmeyi feshetme hakkına sahiptir. Ayrıca tadilat sonrası ilk kullanım hakkı için öncelik kiracıya aittir." ifadelerini kullandı.
Depremden etkilenen 11 ilde 40 binin üzerinde yurttaş hayatını kaybederken 13,5 milyon insan doğrudan etkilendi.
Deprem anında yüz binin üzerinde bina çökerken, 400 binin üzerinde binada ise hasar oluştu.
Bu gelişmeler ışığında kalıcı barınma sorunu gündemin ilk maddeleri arasında yer alırken Yaşar Üniversitesi Hukuk Fakültesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Emre Cumalıoğlu, kiracılara haklarını hatırlattı.
Kiracı sözleşmeyi feshedebilir
Kiralanan konut veya iş yerinin depremde yıkılması durumunda kira sözleşmesinin otomatik olarak son bulduğunu belirten Doç. Dr. Emre Cumalıoğlu, “Kiralanan sağlam değilse, bu bir ayıptır çünkü kiraya veren sözleşme süresince kiralananı sözleşme amacına uygun bulundurmakla yükümlüdür. Şayet kiralananın makul sürede güçlendirilmesi mümkün değilse kiracı sözleşmeyi feshedebilir. Buna karşılık kiraya veren de kiralananı güçlendirmek, onarmak ister ve bu sürede kiralananın kullanımı mümkün olmazsa sözleşmeyi mahkeme kararıyla sona erdirebilir. Kiraya veren bu nedenle sözleşmeyi sona erdirirse güçlendirme çalışması bittikten sonra kiralananı önceki kiracıya önermek zorundadır. Bunu yapmadan başkasına kiralarsa tazminat öder.” dedi.
İki taraf da rapor alabilir
Öte yandan kiracıların ev sahipleri ile ilgili yaşadığı bir diğer sorun olan binaların sağlamlık kontrolüyle ilgili anlaşmazlıklara da değinen Doç. Dr. Cumalıoğlu, “Kiralananın sağlamlığı konusunda sadece ev ve iş yeri sahibi değil her iki taraf da uzman bilirkişiden rapor alabilir. Bunun yanı sıra depremden korktuğu için eve giremeyen kişinin sözleşmeyi sona erdirme hakkı bakımından açık bir hüküm yok, bence önemli nedenle olağanüstü fesih mümkündür.” ifadelerini kullandı.
Binlerce kişinin öldüğü, on binlerce kişinin yaralandığı Kahramanmaraş merkezli depremlerin ardından fay hatlarında bulunan kentlerde ise vatandaşlar binasının durumunu anlamak adına risk tespiti için harekete geçti.
Ancak risk tespiti konusunda sadece ev sahiplerinin başvuruda bulunabilmesi, kentsel dönüşüm yasasına göre kiracının hakkının olmaması ise tepkilere neden oldu.
İstanbul Barosu Staj Eğitim Kurulu Merkezi Yürütme Kurulu üyesi avukat Ali Rıza İlgezdi ise 31 Mayıs 2012’de devreye giren 6306 sayılı Kentsel Dönüşüm Yasası olarak bilinen “Afet riski altındaki alanların dönüştürülmesi hakkındaki kanun” nedeniyle riskli yapı tesbitini ancak ev sahibinin yaptırabildiğini belirtti.
Bu kanunun iki kere Anayasa Mahkemesi’nde iptal edildiğini, 6 kere kanun değişikliği ve 10 kere de uygulama yönetmeliği değişikliği yapıldığını belirten İlgezdi, hukuki altyapının başta çok net oluşturulmadığını kaydetti.
“Kiracıların ne yazık ki bunu yaptırma şansı yok” diyen İlgezdi, ancak vatandaşın şikâyet başvurusu yapması halinde ya da belediyeye başvuruyla tespit yapılabildiğini belirtti. İlgezdi şu bilgileri verdi:
“Bu yasanın içinde sadece malik var, kiracı yok. Kiracıya sadece taşınırsa iki aylık bir taşınma bedeli karşılığı defaten ödenecek bir bedel var. Onun dışında bir şey yok. İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nin yaptığı birçok geniş envanter var. İstanbul yenileniyor projesi kapsamında ilçe ilçe risk tespiti yapıldı. Ama orada da ev sahipleri olur vermiyor. Çünkü eğer yapı riskli çıkarsa o yapıyı boşaltmaları gerekecek. Binanın yenilenmesi kentsel dönüşüme girmesi gerekecek. Bu da inşaat maliyetlerinin çok ciddi şekilde arttığı ortamda ev sahiplerinin girmek istemedikleri bir maliyet. Kiralarının kesilmesini istemiyorlar. Boyayla, badanayla geçiştiriyorlar.”
