Ekonomistler, temmuzda işsizlik oranındaki artışta kısa çalışma ödeneği ve iş akdi fesih yasağı gibi salgın desteklerinin sona ermesinin etkili olduğunu belirtirken, bu dönemde hizmetler sektörünün ise yeniden açılmanın etkisiyle istihdama katkı verdiğini söyledi.
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre, Türkiye'de işsizlik oranı, temmuzda bir önceki aya kıyasla 1,4 puanlık artışla yüzde 12'ye yükseldi. Bu dönemde işsiz sayısı da 3 milyon 902 bin kişi oldu.
Ülke genelinde 15 ve daha yukarı yaştaki kişilerde işsiz sayısı temmuzda önceki aya göre 506 bin kişi artarak 3 milyon 902 bin kişiye çıktı. İş gücü 631 bin kişi artarak 32 milyon 632 bin kişiye ulaşırken, iş gücüne katılma oranı 0,9 puanlık yükselişle yüzde 51,2 düzeyinde gerçekleşti.
Verinin detaylarına bakıldığında, yaz aylarında normalleşme ve turizmdeki hareketlenmenin etkisiyle istihdam edilenlerin sayısının temmuzda hizmet sektöründe 454 bin kişi arttığı görüldü.
Öte yandan işten çıkarma yasağının haziranda sona ermesinin ardından sanayi sektöründe istihdam edilenlerin sayısı 287 bin kişi azaldı. İstihdam edilenlerin sayısı temmuzda önceki aya göre tarımda 17 bin kişi arttı, inşaatta 60 bin kişi azaldı.
"Salgının ilk dalgasındaki istihdam kaybının tamamından yüzde 30 fazlası geri kazanıldı"
Haluk Bürümcekçi, tarım dışı istihdamın Kasım 2019-Mayıs 2020 döneminde 2 milyon 124 binle rekor düzeyde gerilediğini söyledi.
O günden bugüne tarım dışı istihdamda toplam 2 milyon 771 bin artış kaydedildiğini, dolayısıyla kaybın tamamından yüzde 30 fazlasının geri kazanıldığını anlatan Bürümcekçi, "Sektörel olarak, sanayi o dönemdeki 587 bin kayba karşılık 688 bin yeni istihdam gerçekleştirirken, inşaat sektörü sınırlı kaybı fazlasıyla yerine koydu. Hizmetler ise son aydaki yüksek artışla 1 milyon 472 bin olan kaybın, 1 milyon 818 bin ile fazlasını yerine koyabildi." dedi.
Bürümcekçi, Türkiye ekonomisinin büyümenin güçlü dönemlerinde aylık ortalama 100 bin kişilik istihdam yarattığına işaret ederek, bu rakamın aktivitedeki yavaşlama dönemlerinde 20-30 bin civarına gerilediğini, resesyon sürecinde ise negatife döndüğünü kaydetti.
Salgının ilk dalgası sırasında, nisan ayında istihdam kaybının 197 bin azalışa kadar ulaştığını anımsatan Bürümcekçi, "Temmuz itibarıyla son 12 aylık ortalaması 193 bin artışla istihdam piyasasının salgın etkilerini geride bıraktığını yansıtmıştır." ifadesini kullandı.
Bürümcekçi, iş gücü istatistiklerinde, salgın dönemi istihdam desteklerinin kaldırılmasının etkilerinin gözlenmeye başlandığını aktararak, şu değerlendirmelerde bulundu:
"Son veri, istihdamda artış eğiliminin hizmetler istihdamındaki toparlanma kaynaklı devamına rağmen iş gücüne katılım oranında belirgin yükseliş gözlenmesiyle bu gelişmenin işsizlik oranını yukarı çektiğini göstermiştir. Salgının ilk dalgası sonrası uygulanan iş akdi fesih yasağı, kısa çalışma ödeneği ve nakit destek gibi istihdam desteklerinin haziranda sona ermesiyle, kayıtlı işsiz sayısı ve işsizlik maaşı başvuruları gibi öncü verilerde son aylarda bozulma gözlenmektedir. Son olarak da kayıtlı işsiz sayısının ağustos ayında 199 bin yükseldiği İş-Kur verilerinde görülmüştü. Buna karşılık, son Orta Vadeli Program'da istihdam tahminlerinin çok iyimser belirlendiği görülmüştü. Programa göre gelecek üç yıllık dönemde yılda ortalama 1,17 milyon yeni istihdam yaratılması öngörüldü. TÜİK'in revize ettiği ve 2014'ten beri yayınlanan işsizlik verilerinde son 7 yılın ortalama yıllık artışı 234 bin hesaplanırken, son 15 yılda ise yıllık ortalama 479 bin istihdam yaratıldığı görülüyor. Ayrıca, işsizlik oranının bu yıl yüzde 12,6'ye gerilemesi, gelecek yıllarda ise sırasıyla yüzde 12, yüzde 11,4 ve yüzde 10,9 ile kademeli düşüşünü sürdürmesi öngörülüyor."
"İstihdamda hizmetlerin payı açılmanın etkisiyle arttı"
Tera Yatırım Başekonomisti Enver Erkan, temmuzda geçen yılın aynı ayına göre iş gücüne katılım oranında 2 puanlık artış yaşandığını, iş gücünün ise 30 milyon 828 bin kişiden 32 milyon 632 bin kişiye çıktığını ifade etti.
Mevsim etkilerinden arındırılmış verilere göre, istihdam oranının geçen yılın aynı dönemine göre 3 puan artarak yüzde 45,1'e yükseldiğine dikkati çeken Erkan, "Açıklanan verilerde hizmetler sektöründe açılmanın etkisi gözlenirken, genç nüfus işgücü arzındaki artış ve hükümetin başta fesih yasağı olmak üzere desteklerinin bitmesiyle temmuzda işsizlikte artış yaşandı." dedi.
Erkan, genç nüfus işsizlik oranında yüksek seviyelerin devam ettiğine değinerek, şunları kaydetti:
"Genç nüfusta iş gücü arzı gelmeye devam ettikçe, uygun iş pozisyonlarının da yaratılması önem arz ediyor. İstihdamda hizmetlerin payı açılmanın da etkisiyle arttı. Toplam iş gücünde hizmet sektörü yüzde 56,2'lik yer kaplıyor. Sanayide ise biraz azalma var. Sanayi, önceki çeyreklerde gerek küresel büyüme açısından gerekse de milli gelir büyümesine yaptığı katkı açısından güçlü taraftaydı. Küresel arz kısıtları kaynaklı faaliyet üretim yavaşlaması olabilir. Bu nedenle ağustos ayında da benzer durum görebiliriz, ancak sert bir azalma yok, daha çok durma gibi görünüyor. İnşaat tarafında da benzer faaliyet yavaşlaması etkisini göreceğiz. Küresel anlamda likidite oldukça geniş ve ABD Merkez Bankası'nın uygulayacağı politikalarla bunun azalacak olması gelişmekte olan ülkeler nezdinde de spesifik politikaların uygulanması gerekliliğini gösteriyor. Bu durum iş gücü piyasasındaki gelişim açısından da önemli. Bu bakımdan firmaların büyüme trendi ve borçlanma maliyetleri konusu, finansal stabiliteleri açısından kritik yerde duruyor."
