İktisatçı Mahfi Eğilmez, Trump vergilerinin finans piyasalarına etkisini mercek altına aldı. Türkiye’nin diğer ülkelere kıyasla avantaj sağlayabileceğini belirten Eğilmez, iç dinamikler nedeniyle fırsatın kaçırıldığını ifade etti.
Eski Hazine Müşteşarı Dr. Mahfi Eğilmez, “Trump Vergilerinin Finans Piyasalarına Etkisi” başlıklı yazısında, geçen hafta Trump’ın açıkladığı gümrük vergilerindeki artışın borsalarda yarattığı türbülansı değerlendirdi.
Eğilmez’in konuya ilişkin yazısı şöyle oldu:
“Trump’ın “Kurtuluş Günü” (liberation day) olarak ilan ettiği 2 Nisan’da ABD’nin dış ticaret ilişkisinde olduğu ülkelere karşı uygulayacağı standart ve ek gümrük vergisi oranlarını ve bazı mallara hangi ülkeden ithal edilirse edilsin uygulayacağı gümrük vergisi oranlarını ilan etmesinden sonraki 3 işgünü içinde finansal piyasalarda ciddi gerilemeler yaşandı. Standart gümrük vergisi oranı olarak belirlenen yüzde 10 oranındaki vergiler 5 Nisan’da yürürlüğe girdi, bugünden başlayarak uygulamaya yansıyacak. Ülkelere göre farklı oranlar içeren ek gümrük vergileri de Çarşamba günü yürürlüğe giriyor.
Başta Çin ve Avrupa Birliği olmak üzere, özellikle standart oranların üzerinde ek vergi uygulamasıyla karşılaşan ülkeler misilleme uygulayarak ABD’den yapılacak ithalata aynı oranlarda gümrük vergisi koyarak karşılık vereceklerini açıkladılar.
Bu karşılıklı hamlelerin, iki dünya savaşı arasındaki benzer uygulamaların yarattığı sonuçlar gibi dünya ticaretinde ciddi daralmalara yol açması beklendiği için finans piyasalarında düşüşler yaşandı.
Dow Jones Industrial Endeksi 2 Nisan sabahı 42.284 iken 4 Nisan Cuma gününü 38.275 düzeyinde tamamladı. Bu, yüzde 9,5 oranında bir düşüşü ifade ediyor. Nasdaq 100 Endeksi son haftalarda düşüş eğilimindeydi. 2 Nisan’da 19.554’e gelmişti, Trump’ın gümrük vergileri açıklamasıyla 5 Nisan’da, haftayı, 17.398 düzeyinde tamamladı. Bu da üç gün içinde yüzde 8,3 oranında bir düşüşü ifade ediyor. S&P 500 Endeksi 2 Nisan’da 5.663 düzeyindeydi 5 Nisan’da yüzde 10,4 oranındaki düşüşle 5.074 düzeyine geriledi.
ABD borsalarında yaşanan bu düşüşler Doların yabancı paralar karşısındaki değerine de düşüş olarak yansıdı. Dolar Endeksi (DXY) 2 Nisan günü 103,978 idi. 3 Nisan’da 101,948’e düştü. Sonrasında biraz toparlandıysa da haftayı 102,612 düzeyinde tamamladı. 2025 yılı başında 109,393 düzeyinde olan endeks, daha o zamanlarda Trump’ın açıklamalarıyla değer kaybetmeye başlamıştı.
Borsalardaki düşüş ABD ile sınırlı kalmadı, küresel etkiler yarattı. Trump yönetiminin ek vergiyle birlikte yüzde 30 gümrük vergisi uygulayacağı Almanya’nın DAX Endeksi 2 Nisan günü 22.274 düzeyindeyken 5 Nisan akşamında yüzde 7 oranında bir gerilemeyle 20.709 düzeyine indi. Trump’ın ek vergiyle birlikte yüzde 54 oranında gümrük vergisi uygulanacağını açıkladığı Çin’in Şangay Kompozit Endeksi 2 Nisanda 3.343 düzeyindeyken haftayı yüze 7,6 oranında bir düşüşle 3.092 düzeyinde kapattı. Ek vergiye birlikte ABD’nin yüzde 34 gümrük vergisi uygulayacağı Japonya’nın Nikei 225 Endeksi 2 Nisan’da 35.243 düzeyinden yüzde 11 dolayında değer kaybıyla 5 Nisan akşamı 31.370 düzeyine geriledi. Çeşitli ülkelerdeki borsalarda yaşanan değer kayıpları örneklerini çoğaltmak mümkün.
“Türkiye fırsatı kaçırdı”
İstanbul Menkul Kıymetler Borsası da değer kaybı yaşayan borsalar arasında yer alıyor. Bununla birlikte BIST 100 Endeksindeki değer kaybı, diğer ülke borsalarındaki değer kayıpları gibi Trump vergilerinden ziyade iç siyasetteki gelişmelerden kaynaklanıyor. 17 Mart günü 10.862 düzeyinde olan endeks Ekrem İmamoğlu’nun diplomasının iptaliyle düşmeye başlamıştı. İmamoğlu’nun gözaltına alınması, tutuklanması ve bu olaylara karşı protesto ve boykotların gelişmesiyle düşmeye devam eden endeks yüzde 12’den fazla değer kaybıyla 2 Nisan günü 9.523’e kadar gerilemişti. 5 Nisan akşamı BIST 100 Endeksi 9.380 düzeyindeydi.
Trump yönetiminin Türkiye’ye uyguladığı gümrük vergisinin yüzde 10 oranında (en düşük düzeyde) olması aslında borsa için olumlu bir gelişmeydi ve eğer iç siyasetin yarattığı olumsuz ortam olmasa BIST 100 Endeksinin Trump yönetiminin vergi kararından etkilenmemesi hatta olumlu etkilenmesi beklenirdi. Özetle söylemek gerekirse Türkiye, Trump yönetiminin gümrük vergisi uygulaması nedeniyle dünyadan pozitif olarak ayrışabilecekken, yakın geçmişte defalarca tekrarladığı gibi, iç siyaset uğruna yine fırsat kaçırdı.”
