Boğaziçi Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Şevket Pamuk, Daron Acemoğlu'na Nobel ödülünü getiren iktisadi tezleri değerlendirdi. Pamuk, değerlendirmesinin sonunda dünyada ve Türkiye'de piyasa yanlısı dönemin sonuna gelindiğini söyledi.
İktisat tarihçisi Prof. Dr. Şevket Pamuk, Bloomberg HT ekranlarında Daron Acemoğlu ve iki meslektaşının aldığı Nobel Ödülü hakkında değerlendirmelerde bulundu ve dünyadaki iktisat politikalarındaki değişen trendleri açıkladı.
Ödülün sürpriz olmadığının altını çizen Pamuk, “Bu ekip 20-25 yıldır pek çok makale ve kitap yayınladı. Bu ödül beklenen bir şeydi ve bu yıl gerçekleşti. Bu ekibin yaptığı çalışmalar gerçekten de çığır açıcıdır” dedi.
Nobel ödülü alan teori hakkındaki değerlendirmelerini paylaşan Pamuk, şunları söyledi:
“Bu arkadaşlar uzun vadeli iktisadi büyüme açısından niye ülkeler arasında farklılıklar var; niçin bu farklılıklar kolay kolay değişmiyor sorusuna, iktisat disiplini içerisinde bir cevap getirdiler.
1980‘lere kadar iktisat disiplini şunu söylüyordu; fiziki yatırımı yaparsınız, eğitime önem verirseniz büyüme hızınız daha yüksek olur. Ancak iktisat disiplini şu sorulara cevap vermiyordu; ‘Niçin bir ülkede yatırım oranı daha yüksek olur? Niçin bir ülkede eğitime daha fazla yatırım yapılır? Niçin bir ülkede şu sektörlere yatırım yapılır diğerlerine yapılmaz?’
Nobel ödülünü alan üçlü bu sorulara yeni cevaplar getirdiler. Hem de ampirik çalışmalar yaparak siyaset biliminden, tarihten, kavramsal çerçeve ve verileri kullanarak. Bu ekip sömürgelerin tarihindeki uzun vadeli gelişmelere bakıyorlar ve diyorlar ki; sömürgelerin hepsinin uzun vadeli durumu, iktisadi gelişmesi aynı olmadı. Unutmayalım ABD ve Avustralya da bir yerde sömürgeydi. Onların uzun vadeli gelişmesi diğerlerinden çok daha farklı oldu. Sömürgeler arasındaki farklılıktan yola çıkarak, bu ekip bir ülkede kurumların veyahut ekonominin ve siyasetin işleyişinin önemini ortaya çıkardı.
Buldukları sonuçlardan bir tanesi de demokrasinin uzun vadede otoriter rejimlere göre iktisadi kalkınma açısından daha iyi sonuçlar verdiği şeklinde.
Getirdikleri bir terim var o da kurumlar kapsayıcı veya dışlayıcı olabilir. Kurumlar/kurallar toplumun tümünü içerir bu ayrım da sömürge geçmişi olan ülkeler için değil tüm ülkeler için geçerlidir. Bugün Türkiye’de bizim de bu ekibin getirdiği cevaplardan öğreneceğimiz çok şey var.”
“Piyasa yanlısı dönem bitiyor”
Nobel hakkındaki değerlendirmesinden sonra dünyada ve Türkiye’de iktisat politikalarındaki gelişmeler hakkında da değerlendirmede bulunan Pamuk, piyasa odaklı dönemin bittiğini artık devletin daha etkin bir şekilde yer aldığı bir modelin konuşulmaya başlandığını söyledi.
Pamuk’un konuşmasında öne çıkanlar şöyle oldu:
1980’lerden itibaren tüm dünya ve Türkiye, yeni bir iktisat politikası paradigması modelini kabul etti. Burada piyasa vurgulanır oldu ve öncelik verildi. 1980’lerden günümüze yaklaşık 40-45 yıldır geçerli olan bu anlayış en başta ABD ve Avrupa tarafından artık terk ediliyor. O piyasa yanlısı dönem bitiyor.
Onun yerine sadece iktisadi gelişme açısından değil, iklim değişikliğine karşı mücadele açısından da devletin ekonomide daha aktif bir şekilde, daha etkin bir şekilde yer aldığı bir model konuşulmaya başlandı.
Dünya yeni bir döneme girdi. Bunun Türkiye gibi ülkeler için önemli riskleri var. Bizim ülkemizde 20-30 yılda özellikle son 10-15 yılda devletin ekonomi içindeki yeri sağlıklı gelişmedi. Devlet müdahaleciliği en başarılı verimli firmaları desteklemek, önde gelen geleceği parlak sektörlere yatırım yapmak yerine iktidara yakın kesimleri destekleyici yönde gelişti. Bu devlet anlayışıyla devam edersek o zaman sorunlarımız daha da ağırlaşacak.
Önümüzdeki dönemde Türkiye’nin bu giderek ağırlaşmakta olan sorunlara yanıt vermesi gerekiyor, bir yandan dünyadaki gelişmeleri iyi değerlendirmesi bir yandan da içerdeki ev ödevlerimizi yapmamız gerekiyor.”
