Sanayi üretim endeksi, yeni tip koronavirüs (Kovid-19) salgını sebebiyle yoğun önlemler altında geçen nisanda yüzde 31,4 azalırken, analistler, mayısta ekonominin kısmen açılmaya başlamasıyla dipten dönüş yaşanacağını, haziranda ise düzelmenin başlayacağını öngörüyor.
AA muhabirinin Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerinden derlediği bilgiye göre, arındırılmamış sanayi üretim endeksi nisanda yıllık bazda yüzde 31,4 geriledi.
Konuya ilişkin değerlendirmelerde bulunan AA Finans Analisti ve ekonomist Haluk Bürümcekçi, arındırılmamış sanayi üretim endeksinin piyasa beklentilerinin üzerinde daraldığına işaret etti ancak nisan ayı KDV beyannamelerinin toplanamadığı için söz konusu veride revize yapılacağını söyledi.
Nisanda arındırılmamış sanayi üretimine ilişkin piyasada yıllık yüzde 25 civarında bir azalış beklendiğini anımsatan Bürümcekçi, "Nisanda imalatçı sektörlerin ana girdisi olması nedeniyle sanayi üretiminin de öncüsü sayılan 'enerji ve altın hariç ara malı ithalatının' avro bazında yıllık değişimi yüzde 30,3 ile belirgin daralmıştı. Ayrıca, temel sektörlerden otomotivde yüzde 90,7, çelik üretiminde yıllık bazda yüzde 26,3 ve elektrik üretiminde ise yüzde 17,8 daralma kaydetmişti." ifadelerini kullandı.
Bürümcekçi, Kovid-19 salgınına yönelik uygulanan karantinaların etkisiyle mayısta üretimde önceki aya göre toparlanma olsa da yıllık bazda benzer düşüşlerin yaşanabileceğini belirterek, şunları kaydetti:
"Buna karşılık, haziranda kısıtlamaların büyük ölçüde kaldırılmasıyla sanayi üretiminde toparlanmanın güçleneceğini düşünüyoruz. Bu doğrultuda, 2009 ilk çeyrekte görülen yüzde 22,3 üretim daralmasının üzerine çıkılmayacağını öngörmekteyiz. Söz konusu çeyrekte gayrisafi yurt içi hasıla daralması ise yüzde 14,4 olmuştu. Güncel sinyaller, ikinci çeyrekte büyümenin çok sert gerileyeceğini, ancak sonrasında Kovid-19 ile mücadelede başarılı olunması durumunda üçüncü çeyrekten itibaren toparlanma gösterebileceğini düşündürmektedir. Bu senaryoyu milli gelir tahmin modeline yansıttığımızda bu yıl büyüme yüzde 1 civarında gerçekleşebilir gibi görünmektedir, ancak bu tahmin üzerindeki risklerin mevcut durumda aşağı yönde olduğunu düşünmekteyiz."
"Öncü veriler bu düşüşün habercisiydi"
Piri Reis Üniversitesi Rektör Yardımcısı Prof. Dr. Erhan Aslanoğlu da, sanayi üretimindeki düşüşün sürpriz olmadığını, Satınalma Yöneticileri Endeksi (PMI), kapasite kullanımı, elektrik tüketimi ya da sektörel güven endeksleri gibi bir çok verinin nisanda belki de yılın en sert düşüşünün olacağının sinyalini verdiğini söyledi.
Sanayi üretimi verisinin detayına bakıldığında, talebi elastik denilebilecek dayanıklı tüketim mallarının üretiminin daha sert düştüğüne işaret eden Aslanoğlu, "Çünkü izolasyonların olduğu bir dönemde tüketicinin dayanıklı tüketim malları talep etmesi doğal olarak normal zamanlara göre daha da düşmüş olur. Bu da üretimi aşağıya çekmiş durumda. Daha inelastik talebi olan sektörler örneğin gıda gibi, bunlar ister istemez üretimlerini devam ettirmeye çalıştığı için oralardaki düşüşler daha sınırlı kalıyor." diye konuştu.
Aslanoğlu, sermaye mallarının, yani yatırım malları, makine ve teçhizat ile ilgili sektörlerde de düşüş olduğuna dikkati çekerek şöyle devam etti:
"Yaşanan sürecin getirdiği belirsizlikler yatırım talebini cari dönemde (mart-nisan-mayıs) aşağı yönlü etkilerken, gelecek dönemde de bu trendine devam edebilir gibi görünüyor. Ayrıca, yakın döneme ilişkin yatırım talebinin azalacağı beklentisi buradaki düşüşü de daha hızlı gerçekleştirmiş gibi duruyor. PMI endeksi mayısta nisana göre bir miktar toparladı, ancak hala 40'lar gibi oldukça düşük bir seviyede. Bu bize sanayi üretiminin nisan kadar olmasa da mayısta da çift haneli daralabileceğine işaret ediyor. Bu rakamlar ikinci çeyrek daralmasının piyasa beklentileri üzerinde olabileceğini de gösterirken, çift haneli olma ihtimalini yüksek seviyede tutuyor. Yılın tamamına ilişkin biraz gelişmeleri izlemek kanaatindeyim, hem sanayi üretimi hem büyüme açısından."
"Haziranda sanayi üretiminde düzelmenin başlayacağını düşünüyoruz"
VakıfBank Ekonomik Araştırma Birimi tarafından hazırlanan araştırma raporunda da nisan ayında sanayi üretim endeksindeki sert düşüşte, koronavirüs salgınının yayılmasını yavaşlatmak amacıyla alınan önlemlerin etkili olduğu belirtildi.
TÜİK'in açıklamasına göre sanayi üretim verilerinde güncelleme yapılabileceği aktarılan raporda, şunlar kaydedildi:
"Endeksin hesaplanmasında aylık sanayi üretim anketinin yanı sıra KDV beyannamelerinden elde edilen verilerin de kullanıldığı ve belirli sektörler için 2020 yılının mart, nisan ve mayıs ayları KDV beyannamelerinin verilme sürelerinin 27 Temmuz'a uzatıldığı, ilgililer tarafından nisan ayı KDV beyannamelerinin tamamının verilmediği belirtildi. Bu nedenle KDV beyannamelerinin verilmesinin ardından TÜİK sanayi üretimi verisini yukarı yönlü güncelleyebilir. Nisan ayında sanayi üretiminde dip seviyenin görüldüğünü, mayıs ayında ekonominin kısmen açılmaya başlamış olmasıyla dipten dönüş yaşanacağını söyleyebiliriz. Haziran ayında ise sanayi üretiminde düzelmenin başlayacağını düşünüyoruz."
(AA)
