Ülkelerin Para Birimleri ve Sembolleri

* Ülkelerin Para Birimleri ve Sembolleri listesi makalenin sonuında yer alıyor.

Para Nedir?

Para bir değişim aracıdır. Para sayesinde mal ve hizmetler hızlı, kolay ve etkin bir şekilde el değiştirir. Belirli bir değeri temsil eden madeni ve kağıt paraların değerini arz talep ve bu paraları basan devletlere olan güven belirlemektedir.

Para Birimi Nedir?

Para Birimi bir ülkede devlet tarafından madeni veya kağıt olarak basılan ve standart değer ölçüsü birimi olarak kabul edilen birim değerdir. Her para birimi, katları ve ondalık kesitlerine eşit değerlerde (1, 5, 10, 100 TL lik banknotlar veya 50, 25 10 kr’. luk madeni paralar halinde ) basılabilir. 

Paranın Tarihi

Paranın İcadı / Kağıt Para Ne Zaman ve Kimler Tarafından İcat Edilmiştir?

Dünyada ilk kağıt para Çinliler tarafından kullanılmaya başlandı. Çin’de M.Ö. 618 – 907 yılları arasında hüküm süren Tang Hanedanlığı zamanında ilk kağıt para kullanımı başladı. Kağıdın ve matbanın ilk kez Çinlilier tarafından icat edildiği düşünülürse kağıt paranın da ilk kez Çin’de kullanılması mantığa uygun. 1275 – 1292 yılları arasında Çin’e yaptığı seyahatte kağıt parayla ilk kez tanışan İtalyan seyyah Marco Polo kitabında kağıt parayı anlatır. Çinli tacirler ağırlık yaptığı için taşıması zor olan madeni paraları bir tür banka gibi işlev gören bir yeddi emine teslim edip karşılığında senet benzeri basılı bir kağıt alıyorlardı. Tang Hanedanlığı’ndan sonra gelen Song Hanedanlığı zamanında ise kağıt para kullanımı daha da yaygın hale geldi. Merkezi ve yerel yönetimler tarafında bazı işletmelere madeni para karşılığında kağıt para basma yetkisi verildi. Sadece kağıt para basan matbaalar kuruldu. Batıda ise ilk kağıt para 17inci yüzyılda İsveç’te kullanılmaya başlandı. 

Kağıt Paradaki Kişiler

5 TL: Ordinaryus Profesör Doktor Aydın Sayılı Kimdir?

1 Ocak 2009 tarihinden itibaren basılan 5 TL’lik kağıt paraların arka yüzünde Türkiye’nin yetiştirdiği ilk Bilim Tarihçisi olan Ordinaryus Profesör Doktor Aydın Sayılı’nın portresi bulunuyor. 1913 -1993 yılları arasında yaşayan Aydın Sayılı lisede gösterdiği üstün başarıyla Atatürk’ün dikkatini çekti. Devlet bursuyla ABD’de Harvard üniversitesinde bilim tarihi üzerine lisans ve doktora eğitimi yaptı. Ankara Üniversitesi Dil Tarih Coğrafya Fakültesi Felsefe Bölümü Başkanı olarak görev yapan, İslam dünyasında bilimsel gerilemenin nedenlerini ve İslam dünyasında Türklerin bilimsel çalışmalarının yerini araştıran Sayılı’nın kitapları arasında “Hayatta En Hakiki Mürşit İlimdir”, “ İslam Dünyasında Rasathane ve Genel Rasathane Tarihi İçindeki Yeri”, “Türkler ve Bilimler”, “Copernicus and His Monumental Work” bulunuyor. Bilim tarihinin yanısıra Türkçe’ye olan katkılarıyla da bilinen Sayılı, aynı zamanda Türk Tarih Kurumu ve Uluslararası Bilim Tarihi Akademisi üyeliği yaptı. 1977 yılında TÜBİTAK hizmet ödülü, 1990 yılında UNESCO yaşam boyu hizmet ödülü aldı.

10 TL: Profesör Doktor Cahit Arf Kimdir?

10 TL’lik kağıt paraların arkasında portresi bulunan Profesör Doktor Cahit Arf, Türkiye’nin yetiştirdiği dünyaca ünlü bir matematikçidir. 1910 -1997 yılları arasında yaşayan Cahit Arf, Göttingen Üniversitesi’nde yaptığı doktora çalışmalarıyla dünya çapında bir üne kavuştu ve dünya Matematik literatürüne “Hasse-Arf” teoremi ve “Arf Invaryantı” adıyla geçen çalışmalara imza atttı. Çekmece Nükleer Araştırma Merkezi’nin ve TÜBİTAK’ın kuruluşunda ve gelişmesinde büyük katkıları olan olan Cahit Arf, TÜBİTAK’ın Bilim Kurulu başkanı olarak da görev yaptı. TÜBİTAK Bilim Ödülü ve Fransız Commandeur des Palmes Académiques Ödülü sahibi olan Arf, Türkiye Bilimler Akademisi Şeref Üyesi seçilmiştir. 

20 TL: Mimar Ahmed Kemaleddin Kimdir?

20 TL’lik kağıt paraların arka yüzünde portresi ve kendi eseri olan Ankara Gazi Üniversitesi rektörlük binasının resmi bulunan Mimar Ahmed Kemalettin, Birinci Milli Mimarlık akımının öncüsüdür. 1870 -1927 yılları arasında yaşayan Mimar Kemalettin mimarlık öğrenimini İTÜ ve Almanya’da tamamladı. İTÜ de öğretim üyesi olarak görev yapan Mimar Kemalettin 1908 yılında İlk Osmanlı Mimar ve Mühendis Cemiyetini kurdu. Filibe, Edirne ve Sofya tren garları ve Edirne Ticaret Lisesi gibi pek çok yapının mimarı olan Mimar Kemalletin Mescid-i Aksanın restorasyonunda görevlendirilerek Kudüs’e gönderildi. 

 50 TL: Fatma Aliye Hanım Kimdir?

50 TL’lik kağıt paraların üzerinde portresi bulunan Fatma Aliye Hanım Türk Edebiyatı’nın ilk kadın romancı ve felsefecisi olarak bilinir. Tanzimat dönemi devlet adamlarından tarihçi Ahmet Cevdet Paşa’nın kızı olan, 1862 – 1836 yılları arasında yaşayan Fatma Aliye Hanım, “Hayal ve Hakikat”, “Muhadarat”, “Refet”, “Udi” ve “Enin” isimli kahramanları kadın olan beş roman yayımladı. Fatma Aliye Hanım, ilk romanı “Hayal ve Hakikat” ı 1891 yılında yayımladı. Eserlerinde kadın erkek eşitliğine vurgu yapan Fatma Aliye hanım romanlarının yanısıra çeviriler, inceleme yazıları ile tarih ve felsefe kitabı da yayımladı.

100 TL: Buhurizade Mustafa Itri Kimdir?

100 TL’lik kağıt paraların arka yüzünde portresi bulunan Buhurizade Mustafa Itri, 1600 -1711 yılların arasında yaşamış divan şairi ve bestekardır. Türk müziğinin Osmanlı döneminde yaşayan en büyük bestecilerinden biri olarak kabul edilen Itri’nin 1000’in üzerinde dini müzik ve klasik müzik türünde bestesi olduğu söylenir ancak günümüze sadece 40 kadar bestesi ulaşmıştır.

200 TL: Yunus Emre Kimdir?

200 Tl’lik kağıt parların arka yüzünde portresi bulunan Yunus Emre, 1240 -1321 yılları arasında Eskişehir’de yaşadığı rivayet edilen tasavvuf şairi ve halk ozanıdır. Şiirlerinde kullandığı arı Türkçe ile Türkçe şiirin öncüsü olan Yunus Emre’nin, insani değerler ve ilahi aşk üzerine yazdığı şiirlerinin derlendği iki eseri vardır; “Divan” , “Risalet-ün Nushiyye”.

Dünyanın En Pahalı 10 Para Birimi: 

28 Aralık 2018 tarihli kurlara göre dünyanın en pahalı 10 para birimi ve ABD doları cinsinden değerleri sırasıyla:

1. Kuveyt Dinarı (KWD): 1 Kuveyt dinarı = 3,29 ABD dolarıdır. Dünyanın en güçlü parası olan Kuveyt dinarı ABD dolarının da dahil olduğu çeşitli para birimlerinden oluşan bir kur sepetine çıpalıdır. Kuveyt Dinarının her zaman güçlü ve istikrarlı bir seyir izlemesinin en önemli nedeni Kuveyt’in yüksek petrol ihracatına dayalı güçlü bir ekonomiye sahip olmasıdır. 
2. Bahreyn Dinarı (BHD):1 Bahreyn Dinarı = 2,65 ABD dolarıdır. ABD dolarına çıpalı olan Bahreyn dinarının ABD doları karşısındaki değeri 14 yıldır hiç değişmedi. 
3. Umman Riyali (OMR): 1 Umman Riyali = 2,60 ABD doları 
4. Ürdün Dinarı (JOD): 1 Ürdün Dinarı = 1,41 ABD doları
5. İngiliz Sterlini (GBP): 1 İngiliz Sterlini  = 1,27 ABD doları 
6. Cayman Adaları Doları (KYD): 1 Kayman Adaları Doları = 1,21 ABD doları
7. Euro(EUR): 1 Euro = 1,14 ABD doları
8. İsviçre Frangı (CHF): 1 İsviçre Frangı = 1,01 ABD doları
9. ABD Doları
10. Kanada Doları (CAD): 1 Kanada Doları = 0,73 ABD doları

Dünya Ülkelerinin Para Birimleri Nereden Geliyor? (Para Birimlerinin Hikayeleri)

• Dolar: ABD, Kanada, Avustralya ve daha pek çok ülkede para birimi olarak kullanılan doların adı Almanya’da Joachim Vadisi’nde bulunan ve “Joachimsthaler”’ adı verilen ilk gümüş madeninin kısa adı olan “Thaler” ‘den gelir. Thaler adı zaman içinde dolar sözcüğüne dönüşmüştür.
• Peso: Orta ve Güney Amerika’da pek çok ülkenin para birimi olan peso, İspanyolca “ağırlık” anlamına gelir.
• Lira: Türkiye’nin para birimi olan lira aynı zamanda euro kullanılmaya başlamadan önce İtalya ve Malta’nın da para birimiydi. Lira kelimesi Latince ağırlık birimi adı olan “Libra” veya libre kelimesinden türemiştir. 
• Dinar: Bir çok Arap ülkesinin para birimi olan dinar antik Roma’da kullanılan gümüş paraya verilen Latince ad olan “denarius” kelimesinden gelmektedir. 
• Pound: Mısır , Lübnan, Sudan ve Suriye ve İngiltere’nin para birimi olan pound, Latince ağırlık anlamına gelen “Poundus” kelimesinden türetilmiştir. 
• Rupi: Hindistan, Pakistan ve Endonezya’nın para birimi Rupi Sanskritçe gümüş anlamına gelen “Rupya” kelimesinden türetilmiştir. 
• Ruble: Rusya’nın para birimi olan Ruble gümüş ağırlık ölçüsü birimine verilen adıdır. 
• Yuan, Yen, Won: Çin’in para birimi yuan, Japonya’nın para birimi yen ve Güney Kore’nin para birimi won Çince yuvarlak anlamına gelen yuan kelimesinden alınmış veya türetilmiştir.