Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) tarafından yapılan analizde, parasal sıkılaşma süreciyle birlikte tüketim harcamalarının tüm gelir gruplarında yavaşladığı, en belirgin düşüşün ise yüksek gelir grubuna hitap eden ürünlerde gerçekleştiği belirtildi.
TCMB Yapısal Ekonomik Araştırmalar Genel Müdür Yardımcısı Altan Aldan, Yardımcı Ekonomist Barbaros Eriş ve Araştırmacı Alper Yıldırım tarafından hazırlanan “Parasal Sıkılaşma ve Gelir Düzeyine Göre Tüketim Harcamaları” başlıklı analiz, Merkez Bankası'nın blog sayfası Merkezin Güncesinde yayımlandı.
Analizde, sıkı para politikasının hanehalkının tüketim harcamalarını farklı gelir gruplarına göre farklı biçimlerde etkilediği belirtilerek, tasarruf imkanı daha fazla olan bireylerin yüksek faiz getirileri nedeniyle harcamalarını azalttığı, krediye bağımlı kesimlerin ise yükselen maliyetler nedeniyle talebini düşürdüğü kaydedildi.
Gelir gruplarına göre harcama eğilimlerini analiz etmek amacıyla Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından yayımlanan Hanehalkı Bütçe Anketi verileri esas alındı. Bu verilerin yıllık yayımlanması nedeniyle 2024 yılına dair doğrudan gözlem yapılamadığı, bunun yerine perakende sektörüne ait ciro ve satış hacmi verilerinin kullanıldığı ifade edildi.
Bu kapsamda, tüketici harcamalarına ilişkin ürünler sektör bazında sınıflandırılarak yüksek, orta ve düşük gelir grubuna hitap eden ürünler olmak üzere üç ana kategori oluşturuldu.
Yüksek gelir grubunun harcamaları en fazla geriledi
Çalışmada, cirolardaki yıllık artış hızının parasal sıkılaşmayla birlikte tüm gruplarda gerilediği, en belirgin düşüşün ise yüksek gelir grubuna hitap eden ürünlerde yaşandığı görüldü.
Özellikle 2023'ün ikinci çeyreğinde yüksek gelir grubuna hitap eden ürünlerdeki yıllık ciro artışı, düşük gelir grubuna yönelik ürünlerin yaklaşık bir buçuk katı seviyesindeyken, parasal sıkılaşmanın ardından her iki grubun artış oranlarının benzer seviyelere gerilediği tespit edildi.
Satış hacmi açısından da benzer bir tablo ortaya çıkarken, yüksek gelir grubuna hitap eden ürünlerdeki talebin reel olarak daha fazla etkilendiği vurgulandı. Ciroya kıyasla satış hacmindeki düşüşün daha sınırlı olması ise ürün fiyatlarında görece farklılaşma yaşandığını gösterdi.
Kaynak: TCMB Merkezin Güncesi
Tüketim eğilimi değişiyor
Özetle, parasal sıkılaşma ile birlikte tüketimin tüm gelir gruplarında yavaşladığı fakat en büyük etkinin daha önce diğer gruplara kıyasla daha güçlü harcama yapan yüksek gelir grubunda görüldüğü ifade edildi.
Analizde, tasarruf eğilimindeki artışın lüks harcamalarda belirgin bir düşüşe yol açtığı, krediye duyarlı tüketicilerin ise yüksek faiz ortamında daha temkinli davrandığı belirtildi.
