Ekonomi gazetecisi Abdullah Tolu, kira ödemeden evde oturan kaynana, amca, dayı, hala, teyze ve yeğenler yüzünden vergi ödenmek zorunda kalınabileceğini yazdı.
Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, ev sahibi ve kiracı arasındaki sözleşmelerin mercek altına alındığını, bu kapsamda kira gelirini eksik gösterenlerin tespit edileceğini açıklamıştı. Söz konusu incelemede ise içinde kaynanaların da oturduğu 2 milyon konut tespit edilmişti.
Ekonomim yazarı Abdullah Tolu ise 'kaynana vergisi' olarak nitelendirdiği vergi türünün detaylarını açıkladı.
Tolu'nun yazısında ilgili bölüm şöyle oldu:
"Maliye, 2024 yılı Mart ayında beyan edilecek olan 2023 yılı kira gelirlerine yönelik kira denetim çalışmalarına başladı.
Tapu Kadastro Genel Müdürlüğü ile Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Genel Müdürlüğü’nden elde edilen veriler karşılaştırılarak, kira geliri elde edebilme potansiyeline sahip yaklaşık 4,5 milyon konut, kiracı ve ev sahipliği yönünden analiz edildi. Daha sonra,
- Konutlarla mal sahiplerinin Mernis (ikametgah) adresleri karşılaştırılarak, konut adresi ile Mernis adresi aynı olanlar,
- Daha sonra konutlarda oturanlar ile bu konutların mal sahipleri karşılaştırılarak, mal sahiplerinin anne ve babası, çocukları ile kardeşlerinin oturdukları konutlar,
- Kira gelirleri nedeniyle yıllık gelir vergisi beyannamesi verilen konutlar düşülerek, yaklaşık 2 milyon konutun kira geliri elde edebilme potansiyeline sahip olduğu tespit edildi.
Bu konutlar içerisinde, kaynanaların kirasız olarak oturdukları konutlarda var.
Maliye bu konuda oldukça hassas davranıyor. İlgili kurumlardan elde edilen verilerle kendisinde bulunan verileri analiz ederek, kira geliri elde edildiği halde gelir vergisi beyannamesi vermeyen mükelleflere bu yolla ulaşmaya çalışıyor.
Maliye, yaklaşık bu 2 milyon konuta tek tek giderek, kiralık olanları ve kimlerin oturduğunu tespit edecek.
Bu konutlarda oturanlara ilk yazılar gelmeye başladı, telaş etmeye gerek yok. Kiracılardan kira sözleşmesi, hangi tarihten itibaren kiraladıkları, kira bedeli ve ödemeyi nasıl yaptıklarına dair bilgiler isteniliyor.
Konut, kira alınmadan kaynananın kullanımına bırakılamaz mı?
Evet, sahip olunan konutun kira alınmadan (kirasız) kaynanaların kullanımına tahsis edilmesi mümkün. Bu aslında akraba olmanın da bir gereği. Ancak, kira alınmasa dahi kaynananın kullanımına bırakılan konutlar için gelir vergisi ödenmesi gerekiyor. Hemen şaşırmayın, bu yeni bir düzenleme değil, yıllardır yürürlükte. İşin enteresan yanı, bu husus, uygulamada en çok atlanılan veya gözardı edilen konuların başında geliyor.
Yasa ne diyor?
Vergi Hukukunda “ev kirasız, para faizsiz olmaz” kuralı geçerli. Bu kurala göre, sahip olunan konutlar kira alınmaksızın başkalarının kullanımına bırakılamıyor. Bunu önlemek için Gelir Vergisi Kanunu’nda “emsal kira bedeli” düzenlemesi yapılmış bulunuyor.
Gelir Vergisi Kanunu'nun "emsal kira bedeli" başlıklı 73. maddesine göre; bedelsiz olarak başkalarının kullanımına bırakılan gayrimenkullerin emsal kira bedeli, bu gayrimenkullerin kirası sayılıyor. Konutlarda emsal kira bedeli, konutun emlak vergisi değerinin yüzde 5’i olarak hesaplanıyor. Bu düzenlemeye göre örneğin, bedelsiz olarak başkalarının kullanımına bırakılan konutun emsal kira bedeli, bu konutun kirası sayılıyor. Bu emsal kira bedeli üzerinden de vergilendirme yapılıyor.
Emsal kira bedeli uygulanmayacaklar arasında kaynana yok
Tabii, her düzenlemenin olduğu gibi, emsal kira bedeli düzenlemesinin de istisnaları bulunuyor. Söz konusu düzenlemeye göre, mal sahiplerinin usul (anne-baba, büyükanne-büyükbaba), füruğ (çocuk, torun) veya kardeşlerinin ikametine bedelsiz olarak tahsis edilen konutlar için emsal kira bedeli beyan edilmiyor ve gelir vergisi ödenmiyor.
Söz konusu maddede sayılan “emsal kira bedelinin uygulanmayacağı kişiler” arasında maalesef kaynanalar bulunmuyor.
Dolayısıyla, sahibi olunan konutun kaynananın kullanımına bedelsiz bırakılması halinde, bu konutun emsal kira bedeli üzerinden "kira alınıyormuş gibi" kira geliri beyan edilip gelir vergisi ödenmesi gerekiyor.
Örneğin; (A) şahsı, sahibi olduğu konutu kira almadan annesine tahsis ederse gelir vergisi ödemeyecek, ancak kaynanasına tahsis ederse emsal kira bedeli üzerinden gelir vergisi ödeyecek. Aynı şey, (A) şahsının eşi olan gelin hanım için de geçerli olacak. Tapusu gelinin adına olan konutta kaynana oturursa, gelin hanım emsal kira bedeli üzerinden gelir vergisi yani "Kaynana Vergisi" ödeyecek, kendi annesi oturursa gelir vergisi ödemeyecek.
Kaynana vergisini, konutun sahiplik durumuna göre damat veya gelin ödeyecek.
Emsal kira sadece kaynanalarla sınırlı değil
Söz konusu maddede sayılan “emsal kira bedelinin uygulanmayacağı kişiler” arasında maalesef kaynanalar değil, amca, dayı, hala, teyze, yeğen de yer almıyor.
Dolayısıyla, sahibi olunan konutların amca, dayı, hala, teyze, yeğenin kullanımına bedelsiz bırakılması halinde de, bu konutların emsal kira bedeli üzerinden "kira alınıyormuş gibi" kira geliri beyan edilip gelir vergisi ödenmesi gerekiyor.
Her an kaynana vergisi ile karşı karşıya kalabilirsiniz!
Geçen yıllarda Maliye tarafından yapılan kira denetimleri sırasında kaynana Maliyeci’ye; “Ev damadımın evi, iki yıldır, kira ödemeden ben oturuyorum” diyor. Tutanak tutuluyor ve damat vergi dairesine çağrılıyor. Damada, “Kendi annen olsa, kira almadan oturtabilirdin. Ancak, kayınvalide, ilgili kanun maddesinde, kira ödemeden oturabilecek akrabalar arasında yer almıyor. Bu nedenle, iki yıllık kira vergisi ödeyeceksin” deniliyor. Daha sonra da, damattan iki yıllık tarh ve tahakkuk ettirilen gelir vergisi, 1 kat vergi ziyaı cezalı olarak isteniyor. Gecikme faizi de cabası.
Bu şekilde sahibi oldukları konutlarda kira almadan kaynanalarını, amca, dayı, hala, teyze, yeğenlerini oturtanların, emsal kira bedeli üzerinden gelir vergisi ödemek zorunda olduklarını bilmelerinde fayda var. Bu atlanılacak bir şey değil, çünkü ciddi yaptırımları var!"
