Bazı meslekler, psikolojik zorlukları ve fiziksel ağırlıklarıyla diğer mesleklerden önemli ölçüde ayrılıyor. Bu mesleklerde çalışanların ise yıpranmaya bağlı olarak emeklilik süreleri de daha kısa oluyor. Peki, hangi mesleklerde çalışanlar bu haktan yararlanabiliyor? İşte detaylar...
Meslekler kendi şartları içerisinde birçok zorluğu bünyesinde barındırmaktadır. Ancak bazı ağır meslekleri icra edenlerin sahip olduğu haklar, diğerlerine göre daha fazladır.
Buna göre bu zor meslekleri icra edenlerin, ‘Yıpranma Payı’ adı altında daha kısa sürelerde emekli olma şansı bulunmaktadır. Bu hak ise 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ile belirlenen ‘İtibari Hizmet Süresi’ kapsamındadır.
Hürriyet yazarı Noyan Doğan ise çalışanların bu hakkına yönelik bir yazı kaleme alarak, yıpranma payına ilişkin merak edilenleri cevaplamıştır. İşte Noyan’ın 12 madde de yıpranma payı hakkında paylaştıkları:
“Okuyuculardan hemen hemen her gün yıpranma hakkından yararlanıp, erken emekli olunması konusunda sorular alıyorum. Kimileri ‘Bu haktan nasıl yararlanırız?’ diye soruyor, kimileri yıpranma hakkının emekli maaşına etkisini merak ediyor. Fiili hizmet süresi zammı ile erken emeklilik mümkün. Öyle ki, bazı mesleklerde çalışanlar 45 yaşında bile emekli olabilir.
1- Fiili hizmet süresi zammı nedir?
Halk arasında yıpranma hakkı olarak da bilinen fiili hizmet süresi zammı ile ağır ve yıpratıcı işlerde çalışanlara erken emeklilik hakkı tanınıyor.
2- Nasıl uygulanıyor?
Her 360 günlük çalışma karşılığında ilave gün veriliyor. İlave hizmet süresi en fazla 5 yıl veriliyor ve verilen bu ilave sürenin en fazla 3 yıla kadar olmak üzere yarısı emeklilik için tabi olunan yaştan indiriliyor. Bu süreler için emekli ikramiyesi de ödeniyor. Yer altı işlerinde çalışanlar için süre sınırlaması uygulanmıyor. Türk Silahlı Kuvvetler ve Emniyet Genel Müdürlü personeli için 8 yıla kadar fiili hizmet süresi zammı verilebiliyor.
3- Kimler yararlanabilir?
4/A statüsünde yani işçi statüsünde çalışanlar ile 4/C, memur statüsünde çalışanlar yararlanabilir.
4- Hangi mesleklerde çalışanlar erken emekli olabilir?
Yıpranma hakkından yararlanarak erken emekliliğe hak kazanacak meslekler listesini SGK yayımlıyor. Bu kapsamda 45 meslek kolunda çalışanlar erken emekli olabiliyor.
Bu mesleklerin arasında; yeraltı maden işlerinde, demir-çelik fabrikalarında, asit üretimi yapan yerlerde, Türk Silahlı Kuvvetlerinde, Sahil Güvenlik Komutanlığında, emniyette, MİT’te, ceza infaz kurumlarında, basın yayın mesleğinde, su altında, çimento fabrikalarında, termik santrallerde, sağlık alanında, cam işlerinde çalışanlar yer alıyor.
5- Yıpranma hakkından yararlanmak için gerekli şart nedir?
Çalışanın yıpranma payı kapsamında olan işlerde en az 3600 gün çalışılmış olması lazım. Ayrıca yaş haddinden indirime hak kazanmak için 3600 koşulu da bulunuyor.
6- İlave hizmet süresi çalışma yılına nasıl ekleniyor?
Meslek kollarına göre ilave eklenecek süre 60 gün ila 180 gün arasında değişiyor. Mesela yer altında çalışanlar için eklenecek süre her yıl için 180 gün. TSK personeli için her yıl 90 gün ekleniyor. Kurşun, arsenik, cam işlerinde çalışanlar için süre 60 gün. Basın kartı yönetmeliğine göre basın kartı sahibi olmak suretiyle fiilen çalışanlar için süre 90 gün. Emniyet ve polis mesleğinde, MİT’te çalışanlar için eklenecek süre 90 gün.
7- Fiili hizmet süresi zammı nasıl hesaplanıyor?
Çalışılan her 360 gün için 60 gün eklenecekse çalışılan gün sayısını 0.17 ile, 90 gün eklenecekse çalışılan toplam gün sayısını 0.25 ile, 180 gün eklenecekse çalışılan gün sayısını 0.50 ile çarpıp, fiili hizmet süresi zammı bulunabilir. Örneğin, çalışma gününüz 7000 gün ise bunu 0.25 ile çarptığınızda (90 gün eklenecekler için) çıkan 1750 günü çalışma sürenizin üzerine ekleyeceksiniz. Bu süreyi yaştan da indirebilirsiniz.
8- Tatil günleri de dahil ediliyor mu?
Hafta tatili, yıllık izin, sağlık izni, resmi tatil gibi çalışmadan geçirilen süreler fiili hizmet süresi zammına dahil edilmiyor.
9- Sigortalılık süresini etkiliyor mu?
Fiili hizmet süresi zammı ile hem yaş haddinden indiriliyor hem de sigortalılık süresine ekleniyor.
10- Maaşa etkisi var mı?
Hizmet süresi artacağından yaşlılık aylığı da artar, daha yüksek emekli aylığı alırsınız.
11- Yıpranma payından yararlanmak için başvuru gerekiyor mu?
Gerekmiyor; SGK, fiili hizmet sürenize eklenecek günleri otomatik olarak hesaplıyor ve emeklilik sürenize ekliyor.
12- Emekliliği nasıl erkene çekiyor?
Örneğin, cıva üretiminde çalışan bir işçinin fiili hizmet zammı 90 gün; bu işte 12 ay çalışıldığında 15 ay çalışmış sayılıyor ve hem prim gün sayısı artıyor hem de erken emekli olma imkanı elde ediliyor. Bir başka anlatımla, normal şartlarda 360 gün çalışılması gerekirken, cıva üretiminde çalışanlar bir yıl içinde 450 gün çalışmış sayılıyor. Madenlerde çalışanlar için bu süre daha fazla 180 gün, yani 6 ay. Yeraltı madenlerinde çalışan bir işçi 360 gün çalıştığında fiili hizmet süresi zammı uygulandığında 540 gün çalışmış sayılıyor bu da emekliliğe ciddi katkı sağlıyor."
