(AA) - Yeni tip koronavirüs (Kovid-19) salgını nedeniyle dünya genelindeki zayıf petrol tüketimi ve fiyatlardaki sert düşüş, küresel petrol stoklarındaki doluluk oranının yüzde 80'in üzerine çıkmasına yol açarken, piyasada oluşan arz fazlasının etkisiyle stokların gelecek aylarda tamamen dolabileceği öngörülüyor.
Dünya genelindeki seyahat yasakları, karantina önlemleri ve ekonomik aktivitelerdeki yavaşlama, küresel petrol talebini günlük 20 milyon varilin üzerinde bir seviyede azalttı. Suudi Arabistan ve Rusya'nın 6 Mart'ta üretim kesintisi konusunda anlaşamaması, fiyatların 2002'den bu yanaki en düşük seviyesine gerilemesine neden oldu. Arz fazlalığı ve düşük fiyatları tartışmak için geçen hafta bir araya gelen Petrol İhraç Edenler Örgütü (OPEC) ve OPEC dışı ülkeler, 1 Mayıs'tan itibaren günlük 9,7 milyon varil kesinti kararı alsa da bu ay üretimde kesinti yapılmayacak olması, dünya genelinde üretilen talep fazlası petrolün depolanması ihtiyacını doğuruyor.
ABD Enerji Enformasyon İdaresi (EIA) verilerine göre, ABD hükümeti tarafından tutulan ve toplam stok kapasitesi 713 milyon varil olan stratejik petrol rezervlerinde geçen hafta itibarıyla 635 milyon varil petrol varken, stokların doluluk oranı yüzde 89 seviyesine yükseldi. Ülkenin özel petrol şirketleri tarafından tutulan ticari ham petrol stoklarındaki kapasite 586 milyon varilken, bu kapasitenin doluluğu geçen hafta itibarıyla 484,4 milyon varille yüzde 82,6 seviyesindeydi.
ABD merkezli petrol veri kurumu OilX verilerine göre, Çin'in stoklarındaki petrol miktarı ocak-mart döneminde 100 milyon varil artarak 1 milyar varile yükselirken, OECD Avrupa ülkelerinin stoklarındaki petrol miktarı mart ayında 560 milyon varili aştı. ABD ve Çin'den sonra dünyanın en büyük üçüncü petrol ithalatçısı konumunda bulunan Hindistan'ın stoklarındaki petrol miktarı ise 70 milyon varilin üzerine çıktı.
Bu ay, Çin'in stoklarındaki petrol miktarının 1,1 milyar varil, OECD Avrupa ülkelerinin stok petrol miktarının yaklaşık 580 milyon varil ve Hindistan'ın stok petrol miktarının 75 milyon varile yükseleceği öngörülüyor.
Dünya genelinde stokların yüzde 95'i rezerve durumda
OilX kurucusu Florian Thaler, AA muhabirine yaptığı açıklamada, fiziksel doluluğun yanı sıra yeni kargolar için stokların yüzde 95'inin şimdiden rezerve edildiğini söyledi.
Rezerve edilen bu kapasitenin de 2 hafta içinde dolacağını ifade eden Thaler, "Küresel petrol stoklarındaki doluluk önümüzdeki birkaç ay içinde zirveye ulaşır. Çin, ABD ve Hindistan'daki petrol stoklarında ciddi artış görüyoruz. Özellikle Hindistan'ın petrol stokları şu anda neredeyse dolmuş durumda. Hükümetin bir şekilde yeni kapasite yaratması gerekiyor." diye konuştu.
Üretim kesintisi, stokların zirveye ulaşmasını 2 ay erteleyecek
Norveç merkezli bağımsız enerji araştırma kuruluşu Rystad Energy Kıdemli Petrol Piyasaları Analisti Paola Rodriguez-Masiu, küresel petrol stoklarındaki doluluk oranının yüzde 82'yi bulduğunu belirterek, "Stok kapasitesinde ülke bazlı en büyük artış Çin'de görüldü. Yine de şu an sadece Çin ve ABD'nin boş stok kapasitesi var. OPEC+ ülkelerinin 9,7 milyon varillik üretim kesintisi nisan ve mayıs aylarında da stoklardaki artışa engel olamayacak." dedi.
OPEC+ kesintisinin stokların yüzde 100 doluluğa ulaşmasını mayıstan temmuza erteleyebileceğini dile getiren Rodriguez-Masiu, şunları ifade etti:
"Üretim kesintisi, pazarın duvara çarpmasını önleyecek. Böylece, talebin toparlanması için zaman kazanılacak ve şirketler tedarik zincirleri ve faaliyet planlarını için hazırlık yapabilecek. Ancak şirketler şu an maliyetlerini de düşüreceği için gelecekte petrol üretimleri de düşecek. Bu nedenle piyasa, 18-24 ay sonra fiyatların aniden sıçraması riskiyle de karşı karşıya."
ABD stoklarında artış sürebilir
Orta Doğu Araştırmaları Merkezi (ORSAM) Enerji Çalışmaları Direktörü Prof. Dr. Hakan Berument de Kovid-19 nedeniyle uluslararası taşımacılığın sekteye uğraması ve fiziki ham petrol taşınmasının durması endişesiyle rafinerilerin petrol stokladığını söyledi.
Ticari stok aktivitelerine ek olarak ülkelerin stratejik rezervlerinin de dikkate alınması gerektiğine işaret eden Berument, "Özellikle G20 ülkelerinin 90 günlük net ithalata denk gelecek seviyede stratejik rezerv tutma uygulaması var. Burada esas olan ülkelerin ihtiyaçlarına paralel olarak ham petrol türlerinin düşük maliyetlerle depolanmasıdır. Ülkeler, arada stratejik rezervlerden satış yapsa da esas olan stratejik stoğun maliyetini yüklenmek olduğu için ticari kaygılar ikinci planda kalabilir." diye konuştu.
Berument, Kovid-19'dan kaynaklanan belirsizlik ve ABD'nin salgın sebebiyle Meksika Körfezi'ndeki terminallerinin kapanması endişesiyle özellikle ABD stoklarında artışın devam edebileceğini belirterek, "Asya talebinde toparlanma olduğu haberlerini duyuyoruz. Rafineri kapasitelerindeki artış Asya'daki kara ve deniz stoklarını azaltacaktır. Diğer bölgelerdeki düşük fiyatta stoklanmış petrollerin de bu bölge rafinerilerine gitmesi muhtemel. Bu da stoklarda düşüşe yol açabilir ancak ciddi bir düşüş beklemek için henüz çok erken." değerlendirmesinde bulundu.
Türkiye'nin ham petrol stok kapasitesi yaklaşık 15 milyon ton
Türkiye'nin de bir G20 ülkesi olarak 60 günlük net tüketim ya da 90 günlük net ithalatı kadar stratejik rezerv tutma yükümlülüğü olduğunu aktaran Berument, şunları kaydetti:
"Pratikte, Türkiye'nin ham petrol stoklarını devlet adına rafineri lisans sahipleri tutuyor. Diğer rafinerilerin yaşadığı endişeleri muhtemelen Türk rafinerileri de yaşıyordur ve mümkün oldukça stok artırma çabasında olduklarını düşünüyorum. Stokların geçen seneden bu yana artış trendinde olduğunu görüyoruz. Türkiye'nin toplam ham petrol stok kapasitesinin yaklaşık 15 milyon ton olduğunu tahmin ediyorum. Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu verilerine göre Türkiye'nin 2019 toplam petrol ithalatı 31 milyon ton civarında. Bu da 90 günlük net ithalat miktarının 7,65 milyon ton olduğu anlamına geliyor. 2019 stok miktarı ise ortalama 6,22 milyon tondu. Buradan hareketle, Türkiye'nin zorunlu stok miktarının yüzde 81'i kadar stoğu olduğu söylenebilir."
