Bordo pasaport ile vize engeline takılanların sayısının artması, hususi damgalı (halk arasında bilinen ismiyle yeşil) pasaportun kapsamının genişletilmesini gündeme getirdi. Ticaret Bakanı Ömer Bolat ise son dönemde yeşil pasaportun kapsamının genişletileceği iddialarına yanıt verdi.
Türk vatandaşları, başta Schengen bölgesi ülkeleri olmak üzere İngiltere, ABD ve Kanada’ya yönelik vize işlemlerinde son yıllarda artan sorunlarla karşılaşıyordu. Bu kapsamda bordo pasaport sahibi binlerce iş insanı, bilim insanı ya da sanatçı, turistik amaçlı olarak vize engeline takıldıkları için Edirne’yi geçemiyordu. Hal böyle olunca özellikle Schengen bölgesi kısıtlamasını aşabilmek için yeşil pasaport yani hususi damgalı pasaport uygulamasının kapsamının genişletilmesi gündeme gelmişti.
Kapsamı genişletilmişti
Yeşil pasaportun kapsamındaki ilk değişiklik ise 2016 yılında, ikincisi 2019 yılında yapılmıştı. Buna göre yeşil pasaport, 2016 yılına kadar sadece Pasaport Kanunu’nda birinci, ikinci ve üçüncü derece kadrolara bulunan devlet memurlarına, vakıf üniversitelerinde 15 yılını dolduran öğretim üyelerine, onların eşlerine ve 25 yaşına kadar bekar, çalışmayan çocuklarına verilirken 2016’da bu kapsama ihracatçılar da dahil edilmişti. Ancak ihracatçılar için şartlar fazlasıyla ağırdı.
İlgili şirketin eğer son üç yılda yıllık ortalama ihracatı 500 bin ile 10 milyon dolar arasındaysa 1, 10-25 milyon dolar arasındaysa 2, 25-50 milyon dolar arasındaysa üç, 50-100 milyon arasındaysa 4, 100 milyon dolar üzerindeyse 5 firma yetkilisine dört yıl süreyle yeşil pasaport veriliyordu.
2019 yılında ise 15 yılını dolduran avukatlar yeşil pasaport alma hakkı kazandı.
Zaman içinde TBMM’ye hususi damgalı pasaportun kapsamının genişletilmesi için verilen kanun teklifleri de arttı. Buna göre TBMM komisyonlarında bu konuda bekleyen 37 teklifin 14’ü 2024 tarihli oldu.
Hangi meslekler yeşil pasaport bekliyor?
3 Ocak’ta MHP Kayseri Milletvekili İsmail Özdemir, meslekte 15 yılını dolduran gazetecilerin de yeşil pasaport alması için bir kanun teklifi sundu. 20 gün sonra CHP Uşak Milletvekili Ali Karaoba özel sektörde çalışan ve 15 yıl kıdemi bulunan hekimlere de bu hakkın tanınmasını talep etti. Aynı partiden Elazığ Milletvekili Gürsel Erol’un 29 Ocak’ta sunulan kanun teklifi ise nüfusu 500 binden fazla olan il ya da ilçelerde bir dönem belediye başkanlığı yapanlara yönelikti. 5 Şubat’ta CHP Şanlıurfa Milletvekili Mahmut Tanal en az 10 yıl uluslararası tır şoförlüğü yapanların da bu kapsama alınmasını istedi.
CHP Tekirdağ Milletvekili İlhami Özcan Aygun, 14 Mart günü 15 yıl kıdemli mali müşavirlere de yeşil pasaport verilmesi için teklifte bulundu. 2024’te verilen kanun teklifleri arasında sendikaların yönetim kurullarına seçilenleri, belde belediye başkanları, TBMM danışman ve personelleri ile belediye danışmanları ve eczacılar vardı. Komisyonda yine Tanal’ın 2018’de verdiği teklifler çarşı ve mahalle bekçilerine ve muhtarlara yeşil pasaport verilmesi talebi de bulunuyor. Mühendis ve mimarlar, tiyatrocular ve milletvekili danışmanları da komisyonda karar çıkmasını bekleyen diğer meslek grupları arasında yer aldı.
Temmuzda ilk kez basılan yeşil pasaport sayısı bordo pasaportu geçti
Öte yandan kapsam zamanla genişletilince “yeşil pasaport” kullanımı da arttı. Bunu Hazine ve Maliye Bakanlığı’na bağlı Darphane ve Damga Matbaası Genel Müdürlüğü’nce yapılan pasaport üretim rakamları da teyit etti.
Darphane verilerine göre 2010’dan bu yana toplam 36 milyon 187 bin 656 pasaport üretildi. Bunun yüzde 78,8’i (28 milyon 547 bin 196) bordo pasaportken yaklaşık yüzde 18’i (6 milyon 529 bin 100) yeşil pasaport oldu. Yeşil pasaport üretimi uzun süre boyunca yılda 300-400 bin bandında seyrederken 2023’te birden 1 milyon 816 bin 700’e çıktı. 2010’dan beri üretilen hemen hemen her 6 pasaporttan 1’i yeşil pasaportken, 2023’te bu oran 4’te 1 oldu.
2024 verileri ise temmuz ayına gelindiğinde ilk kez üretilen yeşil pasaport sayısının bordo pasaport sayısını geçtiğini gösterdi.
"Yeşil pasaporta olan güveni sarsamayız"
İHA'nın haberine göre son günlerde Yeşil Pasaport konusunda birçok meslek grubunun dâhil olduğu bir düzenlemeye ilişkin Bakan Bolat, "Sosyal medya dezenformasyonu ile Yeşil Pasaport uygulamasına dahil edildiği iddia edilen meslek grupları oldu. Fakat bu tamamen yanlış bir bilgi, uygulamayı genişletmiyoruz, Yeşil Pasaporta olan güveni sarsamayız" diye konuştu.
